Beperkingen op de verkoopvrijheid van franchisenemers: Franchisegever De Neuville veroordeeld tot boete van meer dan 4 miljoen euro

De Franse chocolademarkt werd onlangs opgeschrikt door een besluit van de Franse mededingingsautoriteit op 6 februari 2024. Chocoladegigant De Neuville en zijn moederbedrijf, Savencia Holding, kregen een aanzienlijke boete van 4 miljoen euro opgelegd wegens het belemmeren van de commerciële vrijheid van hun franchisenemers. Deze boete is het resultaat van een diepgaand onderzoek door de Franse directoraat-generaal Concurrentie, Consumentenzaken en Fraudebestrijding  (Direction Générale de la Concurrence, de la Consommation et de la Répression des Fraudes) (DGCCRF), waarbij contractuele praktijken aan het licht kwamen die zowel de online verkoop van De Neuville-producten als de verkoop aan professionele klanten beperkten.

1.  Context en restrictieve praktijken

Met 154 verkooppunten is De Neuville een prominente speler in de Franse chocoladesector. Zijn distributiemodel is grotendeels gebaseerd op een franchisenetwerk, dat goed is voor ongeveer 90% van zijn verkooppunten.

De relatie met franchisenemers wordt vastgelegd in franchiseovereenkomsten die worden ondersteund door uitgebreide handleidingen. In deze documenten staan met name de verkoopvoorwaarden, inclusief clausules over online verkoop en het werven van professioneel cliënteel.

Uit de inspectie van het DGCCRF bleek dat De Neuville overeenkomsten had gesloten waarbij beperkingen werden opgelegd met als doel (1) het beperken van onlineverkoop door zijn franchisenemers op de Franse markt voor gespecialiseerde detailhandel in chocolade en (2) het verbieden van passieve verkoop door franchisenemers aan professionele klanten die buiten het toegewezen exclusieve gebied zijn gevestigd.

De Neuville heeft het bestaan van dergelijke beperkende praktijken betwist, maar de Franse mededingingsautoriteit oordeelde dat er voldoende bewijs was om te concluderen dat ze onrechtmatig waren:

– Tussen 2006 en 2014 verboden franchiseovereenkomsten franchisenemers expliciet om online te verkopen. Na 2014 werd deze beperking uit de contracten verwijderd, maar bleef in de contracthandleidingen staan om uiteindelijk in 2019 te worden opgeheven,

– Tussen 2006 en 2022 voorzag het contractuele kader van de franchise in beperkingen op het werven van professionele klanten. Er werden strikte regels opgesteld die franchisenemers dwongen om vooral in het hun toegewezen verzorgingsgebied te prospecteren, voordat ze hun werkgebied mochten uitbreiden.

2. Besluit van de Franse mededingingsautoriteit

Het DGCCRF heeft beslist dat de praktijken van De Neuville een mededingingsbeperkende strekking hebben. De contracten en exploitatiehandleidingen werden beschouwd als instrumenten van een verticale overeenkomst. De beperkende clausules in de contractuele documenten hadden een verstorend effect op de concurrentie, doordat ze enerzijds franchisenemers verhinderden online te verkopen en anderzijds hun vrijheid om zakelijke klanten te werven beperkten.

Dit besluit volgt op eerdere besluiten van de Franse mededingingsautoriteit tegen soortgelijke praktijken, met name Mariage Frères en Rolex. Ter herinnering, Rolex kreeg een boete van meer dan 91 miljoen euro opgelegd omdat het zijn distributeurs verbood om horloges via internet te verkopen.

De boete van 4 068 000 EUR voor De Neuville wordt gerechtvaardigd door de aanzienlijke duur van de mededingingsbeperkende afspraken en de economische invloed van de groep waartoe De Neuville behoort. Het DGCCRF was van oordeel dat de omvang en de middelen van deze groepering een verhoging met 8% van het basisbedrag van de boete rechtvaardigden. De mededingingsautoriteit heeft De Neuville ook gelast de beslissing aan al haar franchisenemers mee te delen en een samenvatting ervan op haar website en in het dagblad Le Monde te publiceren.

3.  Aanbeveling

Deze beslissing van de Franse mededingingsautoriteit is ook van toepassing in België, aangezien de regels van het mededingingsrecht zijn afgeleid van het Europese recht.

Het onderstreept eens te meer hoe belangrijk het is dat franchisegevers het mededingingsrecht binnen hun distributienetwerk naleven. De commerciële vrijheid van franchisenemers moet behouden blijven om een eerlijk mededingingsklimaat te garanderen.

Om te bepalen of er sprake is van een inbreuk, kijkt de Mededingingsautoriteit niet alleen naar het gesloten contract, maar ook naar alle andere documenten of de praktijken die binnen het netwerk worden uitgewisseld (zelfs ongeschreven). Het is daarom belangrijk om bijzonder waakzaam te zijn, aangezien de sancties aanzienlijk kunnen zijn.

Marie Canivet en Camille van der Loos
Osborne Clarke Advocatenkantoor